In 2004 ontdekten archeologen een 13e-eeuws mikwe nabij de Oude Markt in Venlo. Nu gaat het richting Limburgs Museum, waar het het pronkstuk van de collectie zal worden. Het mikwe werd gevonden tijdens een archeologisch onderzoek aan de Maasboulevard in Venlo. Het stamt uit 1280 er is daarmee het oudste mikwe dat ooit in Nederland is gevonden. Het 180 ton wegende, 9,5 bij 8 meter grote rituele badhuis staat nu in een depot waar de laatste hand wordt gelegd aan de restauratie. Dat bleek overigens een hele klus. Tijdens sloopwerkzaamheden in 1903 aan het gebouw waarin het mikwe zich bevond, werd de harde grijze buitenlaag van het mergel beschadigd, waardoor er vocht bij het mergel kwam en het poreus werd. De afgelopen jaren hebben archeologen het mikwe eerst langzaam laten drogen om barsten te voorkomen, waarna het is behandeld met kalkwei. Stadsarcheoloog Maarten Dolmans in De Limburger: „Kalkwei is een vloeistof met dezelfde chemische substantie als mergel. Als je mergel ermee overgiet, dringt het in de steen door en zorgt het voor extra binding op de meest natuurlijk manier. Dit is dé manier om mergel te restaureren.” Het transport van het erfgoed zal het grootste archeologische transport zijn dat in Nederland ooit heeft plaatsgevonden. Het mikwe werd door de gemeente Venlo aan het Limburgs Museum gedoneerd, waar het vanaf voorjaar 2012 te zien zal zijn.
Een nieuw hoofdstuk
De Joodse geschiedenis in Venlo gaat terug tot medio 14e eeuw. Het ging de stad in die tijd economisch voor de wind en enkele Joodse gezinnen vestigden zich in wat tot op heden de ‘Jodenstraat’ heet. In de 19e eeuw maakte de Joodse gemeenschap in Venlo een bloeitijd door toen de veelal uit Duitland afkomstige Joden hun eigen synagoge (1865) en begraafplaats kregen. Lang werd gedacht dat de 14e eeuw het begin markeerde van de gemeenschap in Venlo. Het mikwe dateert echter van 1280 en is dus het bewijs dat er al sinds de 13e eeuw een actieve Joodse gemeenschap in Venlo was. Opperrabbijn Jacobs is vanaf het begin betrokken geweest bij de opgraving van het mikwe en is verheugd over de oorsprong ervan, maar zeker niet verbaasd. „Er wonen ook al 700 jaar Joden in Maastricht, langer dan in de rest van Nederland.” De opgraving van het mikwe voegt aan het Joodse erfgoed van Venlo een nieuw hoofdstuk toe. „Aan het begin van een Joodse gemeente staat altijd het mikwe, nog vóór de synagoge. Zonder mikwe geen Joodse gemeenschap. Het is dus tastbaar bewijs dat Joden al heel lang in Nederland wonen en daarmee een buitengewoon belangrijk historisch monument,” aldus opperrabbijn Jacobs.
Samenwerking en begrip
Na de opgraving van het mikwe in 2004 is er een hechte samenwerking ontstaan tussen de gemeente Venlo en de Joodse gemeenschap. Toen het vermoeden rees dat de opgraving wel eens een mikwe zou kunnen zijn, heeft de gemeente Venlo direct contact gezocht met opperrabbijn Jacobs, archeoloog Smole en de voorzitter van de Joodse gemeenschap in Limburg, Benoit Wesly. Zij hebben samen met de gemeente gezocht naar een oplossing die het monument voor alle partijen het meest eer aan zou doen. Op 15 september wordt het mikwe in twee delen naar het Limburgs Museum verplaatst, een feestelijke gelegenheid waarbij ook opperrabbijn Jacobs en de heer Wesly aanwezig zullen zijn. Opperrabbijn Jacobs zal op deze dag spreken over de betekenis van het mikwe, in de hoop alle misvattingen over reinheid en de religieuze betekenis ervan te ontkrachten. Hij is dan ook erg blij met de tentoonstelling in het Limburgs Museum. Volgens hem bevordert het de integratie en kan het daarmee antisemitisme tegengaan. „Het toont aan dat we een eenheid vormen. Het opgraven en tentoonstellen van het mikwe kan meewerken aan meer begrip voor de Joden en hun gebruiken,” aldus opperrabbijn Jacobs.
Vanaf april/mei 2012 is het mikwe te zien in de nieuwe aanbouw van het Limburgs Museum, Keulsepoort 5 te Venlo.
