Het eerste wat opvalt aan Aron Verständig is wat er aan hem ontbreekt. De bebrilde voorzitter van de Judiska Centralrådet, de Zweedse tegenhanger van het CJO, verschijnt op de afspraak zonder lijfwachten. Dat lijkt wat nonchalant, zelfs roekeloos voor iemand die het doelwit was van een moordcomplot door het Iraanse Revolutionaire Gardekorps (IRGC). De Iraanse agenten die zijn moord moesten voorbereiden, zijn opgepakt en het land uitgezet, maar Iran heeft een lang geheugen. Al is er tegen Verständig geen fatwa uitgesproken zoals tegen schrijver Salman Rushdie, je weet maar nooit.
Op de vraag hoe hij zich voelt als doelwit van een erkende terreurstaat, haalt Verständig zijn schouders op. Met typisch Zweeds onderkoeld sarcasme antwoordt hij: “Ik vond het wel vervelend toen het nieuws naar buiten kwam.” Dat was in 2021, daarna duurde het nog drie jaar voordat de zaak aan het licht kwam via een reportage van onderzoeksjournalist Daniel Öhman van de Zweedse radio. Drie jaar is een lange tijd in de internationale politiek, maar toch is het de vraag of het verstandig is als prominente Jood zo laconiek te doen over de pogingen van de Islamitische Republiek je te vermoorden. Vooral omdat het IRGC nieuwe methodes aanboort om aanslagen in West–Europa te plegen.
Iran huurt inmiddels criminele bendes in om aanslagen te plegen op oppositieleden in de Perzische diaspora, en op Israëlische en Joodse doelen. Voorbeelden van terreur tegen de Iraanse oppositie in Europa kwamen als eerste in ons land aan het licht. In 2015 en 2017 vermoordden Nederlandse criminelen in Almere en Den Haag twee Iraniërs in opdracht van het regime in Teheran. Ook Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hebben inmiddels melding gemaakt van dit fenomeen. En nu dus Zweden.
Koerdische vos
Eind mei informeerde de Israëlische inlichtingendienst Mossad zijn Zweedse tegenhanger Säpo dat Rawa Majid, leider van de grootste criminele bende in Zweden, voor Iran werkt. De Islamitische Republiek zou de gevluchte Majid, bijgenaamd ‘de Koerdische vos’, de hand boven het hoofd houden zolang hij zijn bendeleden voor terreurdoeleinden ter beschikking stelt aan de IRGC. Majids ‘Foxtrotbende’ zou zelfs kinderen rekruteren voor aanslagen, omdat verdachten jonger dan vijftien in Zweden niet strafrechtelijk vervolgd worden. Ter vergelijking: in Nederland ligt die leeftijd aanzienlijk lager,op twaalf jaar.
Zweedse kinderen worden gerekruteerd om aanslagen te plegen
Terug naar het moordcomplot tegen Aron Verständig en twee niet bij naam genoemde Zweedse Joden van wie er een de Amerikaanse nationaliteit bezit. De twee Iraanse agenten, later geïdentificeerd als Mahdi Ramezani en Fereshteh Sanaei Farid, waren in 2015 Zweden binnengekomen door zich als Afghaanse vluchtelingen voor te doen. Twee jaar later werd hun asiel verleend. Het tweetal IRGC-agenten richtte zich waarschijnlijk op Zweedse Joden omdat meer voor de hand liggende doelen zoals de Israëlische ambassade in Stockholm en haar medewerkers te goed beveiligd werden.
In 2021 werd het tweetal ontmaskerd en na acht maanden hechtenis uitgezet. “Er was niet genoeg bewijs om hen te vervolgen,” vertelt onderzoeksjournalist Daniel Öhman aan het NIW. De Zweedse politie greep begrijpelijkerwijs in voordat de plannen van de Iraniërs in werking konden treden. “Bovendien kon een deel van het bewijs niet gebruikt worden, omdat het afkomstig was uit een ander land.” Was dat land misschien Israël? Öhman houdt zich op de vlakte: “Het was een bevriend land en niet de VS.” Dan glimlachend: “We hebben geen bevestiging, maar het zou Israël kunnen zijn.”
Doofpot
De hele affaire was een afgang voor de Zweedse autoriteiten. Öhman en zijn medewerkers ontdekten dat de immigratiedienst al in 2016 twee anonieme tips had gekregen dat ‘Foad Malkshahi’ zoals Ramezani zich noemde, in werkelijkheid een potentieel gevaarlijke agent van de Iraanse Revolutionaire Garde was. Bovendien waren de Afghaanse paspoorten waarvan de twee zich bedienden overduidelijk vervalsingen, vertelt Öhman. Ten slotte had de taalanalyse van de Zweedse immigratiedienst zelf al geleid tot twijfel aan hun Afghaanse identiteit: hun accenten klopten niet. Toch kregen de twee IRGC-agenten asiel.
Het is daarom bijna begrijpelijk dat de Zweedse autoriteiten, nadat zij de potentiële slachtoffers hadden geïnformeerd, probeerden de zaak in de doofpot te stoppen. Totdat Öhman en zijn team een jaar geleden de waarheid aan het licht brachten. Is er een kans dat meer Iraanse agenten zo Zweden zijn binnengekomen, kunnen zulke blunders nog steeds gemaakt worden? “De Iraanse agenten kwamen tijdens de grote immigratiegolf, het was toen heel gemakkelijk Zweden binnen te komen. De tijden zijn sindsdien veranderd, maar je kunt het natuurlijk niet uitsluiten,” zegt Daniel Öhman.
De tijden zijn veranderd, maar niet per se ten goede voor de Joodse gemeenschap in Zweden. Het aantal bedreigingen tegen Joden en de geschatte 20 duizend Israëli’s die in het land wonen, is sinds 7 oktober 2023 explosief gestegen. En het blijft niet bij dreigementen. In februari vorig jaar werd een ‘gevaarlijk object’ opgeblazen dat was achtergelaten bij de Israëlische ambassade in het Nobelpark, vlak bij het centrum van Stockholm. Premier Ulf Kristersson sprak van een ‘poging tot een aanslag’.
Rumba
In mei werd een 15-jarige jongen gearresteerd die op weg was naar de ambassade met een vuurwapen op zak. De nacht daarop pakte de politie een 14-jarige op nadat er schoten waren gelost bij de ambassade. Deze incidenten bevestigen het vermoeden dat criminele bendes minderjarigen rekruteren in opdracht van de Revolutionaire Garde. En op 10 oktober werd er geschoten bij een vestiging van het Israëlische defensiebedrijf Elbit in Gotenburg.
De Mossad zou inlichtingendienst Säpo niet alleen geïnformeerd hebben over de vlucht van Foxtrotleider Rawa Majid naar Iran, maar ook over diens voormalige rechterhand en inmiddels rivaal Ismail Abdo en zijn Rumbabende, die ook voor de Iraniërs zouden werken. Reden voor Alireza Akhondi, een in Iran geboren lid van de Zweedse Rijksdag voor de liberale Centrumpartij, te twijfelen aan de veelgehoorde theorie dat Majid gedwongen wordt met het IRGC samen te werken.
‘Ik begin eraan gewend te raken’
“Het is een honderd procent vrijwillige samenwerking,” zegt Akhondi in een interview met de Emiraatse krant The National. “We weten dat het IRGC drugsbendes in Iran zelf controleert, dus is het logisch dat het criminelen als Rawa Majid gebruikt, die gezocht wordt wegens grootschalige drugshandel.” Foxtrot en Rumba zijn al jaren verwikkeld in een bloedige bendeoorlog om de leiding over de drugshandel in Zweden. Akhondi liet in hetzelfde interview weten als tegenstander van het bewind in Teheran te vrezen voor zijn eigen veiligheid.
Laconiek
Gezien de serie mislukte aanslagen in Zweden is het waarschijnlijk dat de Iraniërs nog lang niet klaar zijn met het Scandinavische land. Het lijkt een kwestie van tijd totdat een poging succes heeft. Zeker nu Iran zich vernederd voelt na de nederlaag van Hezbollah tegen de IDF in Libanon, de instorting van het Assad-regime in Syrië en de militaire draai om de oren die het land in november van de Israëlische luchtmacht kreeg. In dit licht is de laconieke houding van Aron Verständig over het gevaar dat hij loopt nog opvallender.
“Het klinkt misschien raar,” zegt Verständig bij zijn afscheid, “maar ik leef nu al zo lang met deze situatie, ik begin eraan gewend te raken. Ik maak mij meer zorgen over de gemeenschap. Na de mislukte aanslagen op de ambassade kan die het volgende doelwit zijn. Het is nog niet gebeurd, maar we houden er wel rekening mee en we bereiden ons voor.” In Zweden betekent dat blijkbaar: zonder lijfwachten.
